Adriaen van Ostade, Taverne
“What was the good of moving when a person could travel so wonderfully
sitting in a chair?”
sitting in a chair?”
- Duc des Esseintes
Alain de Botton. 2002. The Art of Travel. Penguin
Duc des Esseintes, die eksentrieke held van Joris Karl Huysmans se roman A rebours (Against nature), & die peetpa van leunstoelreis, bly op sy eentjie in ’n villa net buite Parys. Hy reis nooit uit vrees dat hy teleurgestel mag word.
Maar een oggend, terwyl hy Dickens lees, word hy beetgepak deur ’n sterk begeerte om London te besoek. Hy pak sy tasse & kry koers na die treinterminus in Parys. Terwyl hy vir sy trein wag, luier hy in ’n Engelse boekwinkel in die Rue de Rivoli waar hy deur Baedeker se London blaai, maak ’n draai by ’n kroeg waar Britte graag uithang, eet beesstertsop by ’n taverne in die Engelse styl, & verwonder hom aan hoe absoluut outentiek hierdie ervarings van hom is.
Maar hy kom nooit verder as Parys nie. Toe sy vertrektyd aanbreek, word hy oorweldig deur ’n gevoel van vermoeienis & besluit om nié te gaan nie. “The imagination”, besluit hy, “could provide a more-than-adequate substitute for the vulgar reality of actual experience.”
’n Vroeër besoek aan Holland, geïnspireer deur die skilderye van Teniers, Jan Steen, Rembrandt & Ostade, was net so teleurstellend. Dis nie dat die skilders hom bedrieg het nie (al die juweeltjies wat hulle so getrou geskilder het, was daar), maar eerder dat hulle nogal báie detail uitgelaat het. Des Esseintes het hom in ’n paradoks bevind: hy het hom meer ín Holland gevoel wanneer hy kyk na geselekteerde afbeeldings van Holland in ’n museum as wanneer hy deur die landskap sélf reis.
In The Art of Travel verken Alain de Botton waarom reis dikwels nie voldoen aan verwagtings nie, maar waarom dit noodsaaklik is as die mensdom wil floreer. “If our lives are dominated by a search for happiness,” skryf hy, “then perhaps few activities reveal as much about the dynamics of this quest – in all its ardour and paradoxes – than our travels.”
De Botton soek onder skrywers & kunstenaars vir reisgenote: van die Franse 19de eeuse esteet Joris Karl Huysmans leer hy dat daardie gewaarwording van plek nie noodwendig verbonde is aan geografie nie. Deur Edward Hopper & Charles Baudelaire leer hy sy liefde vir die kortstrondige & anonieme verstaan. Flaubert se Egiptiese dagboeke verduidelik waarom ons aangetrek word deur eksotiese plekke. Die ontdekkingsreisiger Alexander von Humbolt se verkennings van die onbekende leer hom hoe om weer die opwinding van die bekende te waardeer, & die filosoof Edmund Burke definieer vir hom die idee van die sublieme. Rushkin, soos John Berger in Ways of seeing, leer hom waarom dit belangriker is om te sien as om te kyk, & dan is daar mede-outeur Xavier de Maistre wat die weg berei het vir die konsep van kamerreise met sy boek Journey around my bedroom.
“Journeys are the midwifes of thought,” skryf De Botton . “Few places are more conducive to internal conversations than moving planes, ships or trains. There is an almost quaint correlation between what is before our eyes and the thoughts we are able to have in our heads: large thoughts at times requiring large views, and new thoughts, new places."
Mag wees, maar mens kan verreikende & verrykende reise beleef sonder om ooit jou rusbank te verlaat. Soos Pascal dit gestel het: "the sole cause of man's unhappiness is that he does not know how to stay quietly in his room". En Baudelaire beaam: “Life is a hospital where every patient is obsessed with changing beds."
En alhoewel reis beslis die maklikste manier is om te ontvlug (“Anywhere! Anywhere!” het Baudelaire geskryf, “So long as it is out of the world!”), & die moontlikheid van ’n beter wêreld bied, is daar geen ontvlugting van die eie lyf & gedagtes nie. “My body and mind”, skryf De Botton, “were to prove temperamental partners in the goal of appreciating my destination.”
“People are not always of the country in which they are born,” het Gautier op ’n keer gesê “and, when you are prey to such a condition, you seek everywhere for your own country.” Dit is ’n sentiment wat Flaubert onderskryf wanneer hy ’n nuwe manier voorstel om nasionaliteit te bepaal: nie deur jou land van oorsprong , of waar ookal jy uiteindelik bly nie, maar op grond van watter plekke jy aangetrokke tot voel.
De Botton laat homself op pittige wyse hieroor uit wanneer hy heel filosofies skryf: “We may best be able to inhabit a place when we are not faced with the additional challenge of having to be there.”
(C) Johann de Lange, 2010
